Ο Διαχωρισμός της Ευθύνης – ΔΤΕ (Division of Responsibility – DOR)
Ένα από τα βασικότερα στοιχεία της συνεδρίας για επιλεκτική διατροφή, είναι να εξηγήσω στους γονείς τον κορμό της θεραπείας, τη βάση στην οποία στηρίζονται όλες οι υπόλοιπες τεχνικές που θα χρησιμοποιήσουν.
Η δημιουργία μιας γερής και σωστής βάσης, συντελεί στην πρόληψη αλλά και τη διαχείριση της επιλεκτικής διατροφής, ενώ εξασφαλίζει ότι μεγαλώνουμε χαρούμενα παιδιά με καλή σχέση με το φαγητό, ανεξαρτήτως ποικιλίας, εφόδια που θα κουβαλάει μέχρι και την ενήλικη ζωή του.
Ένα παιδί με υγιή σχέση με φαγητό σημαίνει ότι συνδυάζει τη διαδικασία του γεύματος με κάτι θετικό. Αυξάνει την προθυμία του για ενασχόληση και δοκιμή νέων τροφών, και είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα σημάδια πείνας και κορεσμού του, ένα πολύ σημαντικό στοιχείο αν αναλογιστούμε τα υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας σε παιδιά και ενήλικες.
Όλα αυτά μπορεί να σας φαίνονται ουτοπικά ή μπορεί να σκέφτεστε ότι το παιδί σας δε θα φτάσει ποτέ σε αυτό το επίπεδο. Μάλιστα, αυτό που μου επικοινωνείτε τις περισσότερες φορές οι γονείς είναι:
- Άγχος για την ώρα του γεύματος
- Μάχες γύρω από το τραπέζι και κυνηγητό με το κουτάλι
- Πρακτικές όπως δωροδοκία, οθόνες, παρακαλετά προκειμένου να φάει το παιδί
- Μαγείρεμα μόνο των αγαπημένων γευμάτων
- Ένα διαρκές και ολοήμερο τσιμπολόγημα με ένα παιδί που φαίνεται να πεινάει συνεχώς αλλά τελικά να μην έχει ποτέ όρεξη κατά τη διάρκεια του γεύματος.
Μία λοιπόν είναι η προσέγγιση που μπορεί να σας βοηθήσει σε όλα τα παραπάνω, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη δυσκολία στο θέμα του φαγητού (που δεν οφείλεται φυσικά σε παθολογικό αίτιο)…
… ο Διαχωρισμός της Ευθύνης
Πρόκειται για μια προσέγγιση που αφορά τη σίτιση των παιδιών, αναπτύχθηκε από τη διαιτολόγο Ellyn Satter, και θεωρείται ως το gold standard στην διαχείριση της επιλεκτικής διατροφής αλλά και γενικότερα στη σίτιση κάθε παιδιού.
Αναλυτικά αυτή η προσέγγιση αναφέρει ότι:
οι γονείς είναι υπεύθυνοι για το τι τροφές θα σερβίρουν, το που και το πότε
τα παιδιά είναι υπεύθυνα για το αν και πόσο θα φάνε
Τόσο απλά αλλά και ταυτόχρονα τόσο δύσκολο για πολλούς γονείς να αποδεχθούν ότι το παιδί τους σήμερα θα φάει μόνο μία κουταλιά το μεσημέρι ή ότι αρνήθηκε να φάει κάτι που καταβρόχθισε με όρεξη την προηγούμενη ημέρα.
Ωστόσο, όσο οι γονείς ακολουθούμε σωστά το ρόλο μας, τόσο τα παιδιά ακολουθούν σωστά το δικό τους. Ή αντίθετα, όταν δεν ακολουθούμε την παραπάνω προσέγγιση, τότε αρχίζουν και δημιουργούνται προβλήματα στο τραπέζι.
Επομένως, η δουλειά του γονιού είναι να προσφέρει ισορροπημένα και θρεπτικά γεύματα, σε καθορισμένα χρονικά διαστήματα μέσα στην ημέρα και κατά βάση στο οικογενειακό τραπέζι. Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε ευχάριστο κλίμα, να μεταφέρουμε καλές συνήθειες μέσω της συμπεριφοράς μας, να δείξουμε κατανόηση στις διατροφικές προτιμήσεις του παιδιού (χωρίς όμως να προσφέρουμε εναλλακτικές) και να επιτρέψουμε στο παιδί μας να καταναλώσει όσο φαγητό θέλει, ώστε να έχει ένα σώμα-βάρος που είναι εντάξει για το ίδιο*.
*Σημείωση: όσο αντιφατικό κι αν ακούγεται δεν περιορίζουμε ποσότητες φαγητού ακόμα και στα παιδιά που έχουν αυξημένο βάρος, δε θα επεκταθώ περισσότερο στο παρόν άρθρο
Εμπιστοσύνη
Ίσως το πιο δύσκολο που καλούνται να κατανοήσουν οι γονείς στη συγκεκριμένη φιλοσοφία είναι η εμπιστοσύνη που πρέπει να δείξουν προς το παιδί, ανεξαρτήτως ηλικίας (και πόσο δυσκολεύει αυτό περισσότερο όταν μιλάμε για ένα νήπιο!). Το να εμπιστευτούμε πλήρως το παιδί μας στο αν και πόσο θα φάει, είναι κρίσιμης σημασίας για να έχει αποτέλεσμα αυτή η προσέγγιση. Δείχνοντας εμπιστοσύνη, επιτρέπουμε στο μικρό μας να ακούσει τα εσωτερικά σήματα πείνας και κορεσμού, ενώ ταυτόχρονα το ενθαρρύνουμε να εξερευνήσει αυτά που τρώμε εμείς. Κάθε φορά που δημιουργούμε ένα περιβάλλον χωρίς πίεση, το παιδί μπορεί να νιώσει ασφάλεια και να «ανθίσει». Αντιθέτως, κάθε φορά που εφαρμόζουμε πίεση, μπορεί κάποιες φορές να έχει ένα προσωρινό αποτέλεσμα, αλλά πάντα μας γυρνάει μπούμερανγκ στο μέλλον.
Βέβαια, η εμπιστοσύνη είναι αμφίδρομη: τα παιδιά εμπιστεύονται την ικανότητά μας να καθοδηγούμε τη σίτιση χωρίς πίεση, γεγονός που αφαιρεί την ανάγκη να ενεργούν υπό άμυνα, να αντιδρούν, να ελέγξουν τα όρια μας και να καταλάβουν αν όλα αυτά τα εννοούμε ή αν έχουν εκείνα το «πάνω χέρι».
Πολλές φορές, όταν παρατηρούνται προβλήματα σίτισης/συμπεριφοράς στο τραπέζι, αυτό οφείλεται απλά στο μπέρδεμα των ρόλων. Ας δούμε ένα παράδειγμα:
Η μαμά Ζωή ρώτησε τη μικρή Χαρούλα τι θα ήθελε να φάνε για βραδινό. Η Χαρούλα απάντησε με όρεξη ότι θα ήθελε τοστ. Τότε η Ζωή εκνευρίστηκε γιατί η Χαρούλα ζήτησε πάλι τοστ αφού είχε φάει και το πρωί και έτσι αρνήθηκε να το προσφέρει. Η Χαρούλα άρχισε να κλαίει, να χτυπιέται και τελικά δεν κάθισε στο τραπέζι.
Σε αυτή την περίπτωση ο διαχωρισμός της ευθύνης δεν έχει εφαρμοστεί σωστά, αφού μεταφέρθηκε η ευθύνη της επιλογής του γεύματος στο παιδί. Το παιδί πάντα θα απαντήσει κάτι που του αρέσει, κάτι που ξέρει, κάτι που του ήρθε πρώτο στο μυαλό. Μην περιμένετε να σας πει ποτέ ότι θέλει να φάει φασολάκια!
Έτσι, όταν ότι τα γεύματα δεν κινούνται ομαλά, αναρωτηθείτε: κάνω σωστά τη δουλειά μου;
- Προσφέρω ένα ισορροπημένο γεύμα, λαμβάνοντας υπόψιν τις διατροφικές προτιμήσεις του παιδιού γενικά; (αντί να ανταποκριθώ στις συγκεκριμένες απαιτήσεις του για το εκάστοτε γεύμα;)
- Προσφέρω γεύματα σε καθορισμένα χρονικά διαστήματα που είναι κατάλληλα για την ηλικία του; (αντί να ανταποκριθώ στις απαιτήσεις του για συνεχές τσιμπολόγημα;)
- Επέλεξα να προσφέρω το φαγητό σε θέση που εξυπηρετεί την οικογένεια και με ασφαλή τρόπο που να μειώνει τον κίνδυνο πνιγμονής; (αντί να το αφήσω να τρέχει ενώ μασουλάει ή να αποσπάται η προσοχή του από το παιχνίδι;)
Αν απαντήσατε ναι σε όλα τα παραπάνω τότε συγχαρητήρια έχετε κάνει σωστά τη δουλειά σας! Αυτά που ακολουθούν από εδώ και πέρα είναι ευθύνη του παιδιού. Δεν είναι δική σας δουλειά να κάνετε το παιδί σας να φάει οτιδήποτε ή να φάει συγκεκριμένες ποσότητες.
Αφού φύγει το άγχος τι μένει;
Η ώρα του φαγητού δεν πρέπει ποτέ να θυμίζει πεδίο μάχης. Όταν βλέπουμε τα παιδιά να αντιδρούν στο επερχόμενο γεύμα, δεν σημαίνει ότι δεν έχουν τρόπους ή το κάνουν επίτηδες. Αυτό αντικατοπτρίζει την εσωτερική τους ανάγκη να τεστάρουν την κυριαρχία μας. Όταν είμαστε σαφείς στο ρόλο μας και αυστηροί στο να μην ενδώσουμε, δε γινόμαστε κακοί γονείς, αλλά αντίθετα τα βοηθάμε να κατανοήσουν πολύ πιο εύκολα την ικανότητά μας να τα καθοδηγούμε και θα μειωθεί σημαντικά η παραπάνω συμπεριφορά. Ταυτόχρονα, σημαίνει ότι δε θα χρησιμοποιήσουν το φαγητό για να τραβήξουν την προσοχή μας, αφού ξέρουν πλέον ότι είναι ελεύθερα να αποφασίσουν αν και πόσο θα φάνε, χωρίς εμείς να πιέσουμε.
Αν και δεν μπορώ να σας πω με σιγουριά πόσος καιρός θα χρειαστεί για να αρχίσουν να κυλάνε ομαλά τα γεύματα για το κάθε παιδί, θα σας πω ότι κατά μέσο όρο απαιτεί 2-3 εβδομάδες για να δείτε βελτίωση στη συμπεριφορά του παιδιού, αρκεί φυσικά να ακολουθήσετε σωστά την προσέγγιση αυτή.
Το άγχος φεύγει και όσο συνηθίζετε και οι ίδιοι αυτή τη διαδικασία αρχίζετε και παρατηρείτε τη χαρά που μπορεί να σας προσφέρει το να τρώτε μαζί με το παιδί σας, χωρίς να εστιάζετε στο φαγητό. Εστιάζοντας στη δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης, θα δείτε τις στρατηγικές για την επιλεκτική διατροφή να έχουν αποτέλεσμα.
Και είμαι σίγουρη ότι διαβάζοντας όλα αυτά αναρωτιέστε:
«Αφού το παιδί μου δεν τρώει αν δεν του φτιάξω το αγαπημένο του φαγητό» ή
«Κι αν το παιδί μου δε διαλέξει ποτέ να φάει το λαχανικό από μόνο του;» ή
«Πως να εφαρμοστεί αυτό αφού το παιδί μου είναι λιποβαρές/υπέρβαρο;»
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί ο Διαχωρισμός της Ευθύνης. Ωστόσο, αν σας προβληματίζει και πιστεύετε ότι χρειάζεστε περισσότερη και στοχευμένη καθοδήγηση, είμαι εδώ για να σας βοηθήσω να αποκτήσετε τις απαραίτητες ικανότητες για να το κάνετε σωστά και με αυτοπεποίθηση.
