Βάρος και ρυθμός ανάπτυξης

Κατανοώντας τις καμπύλες ανάπτυξης του παιδιού

Όλοι οι γονείς επιθυμούν για το παιδί τους να “τρώει καλά” και να είναι υγιές. Από τη μαμά που θηλάζει το νεογέννητο, σε αυτή που ξεκινάει στερεές με το μωρό της μέχρι και τους γονείς που βλέπουν ένα νήπιο με μικρότερη ή και μεγαλύτερη όρεξη από το “φυσιολογικό”. Όλες αυτές οι περιπτώσεις συνοδεύονται με το γνωστό άγχος: το παιδί μου τρώει/αναπτύσσεται σωστά; Έχει χαμηλό ή υψηλό βάρος για την ηλικία του;

Ευτυχώς, σε κάθε επίσκεψη στον παιδίατρο θα γίνουν οι απαραίτητες μετρήσεις, ώστε να αξιολογηθεί το βάρος, το ύψος και η περίμετρος κεφαλής, μετρήσεις που στοχεύουν να εντοπίσουν εάν η ανάπτυξη του παιδιού αποκλίνει από το φυσιολογικό. Για να το πούμε διαφορετικά, οι μετρήσεις αυτές  είναι τα “εργαλεία” που θα μας βοηθήσουν να βρούμε αν κάτι δεν πάει καλά, αν υπάρχουν δηλαδή διατροφικές ελλείψεις ή προβλήματα υγείας ή άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του παιδιού και δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Διατροφικές ελλείψεις θα επηρεάσουν πρωτίστως το βάρος, μετά το ύψος και τελευταία την περίμετρο κεφαλής του παιδιού.

Ελάτε να δούμε μαζί πως αξιολογούμε την ανάπτυξη του παιδιού και πότε θα πρέπει να μας ανησυχήσει.

 

Καμπύλες ανάπτυξης

Το βασικό εργαλείο που χρησιμοποιούμε για να αξιολογήσουμε την ανάπτυξη του παιδιού μας, είναι οι καμπύλες ανάπτυξης που θα βρούμε και στο βιβλιάριο (υπάρχουν και εφαρμογές για τα κινητά φυσικά που μπορείτε να χρησιμοποιείτε εάν σας βολεύουν καλύτερα). Οι καμπύλες που χρησιμοποιούνται πλέον είναι αυτές του ΠΟΥ για τελειόμηνα, υγιή βρέφη.

Με κάθε μέτρηση του βάρους ή του ύψους που σημειώνετε στο διάγραμμα, ουσιαστικά τη συγκρίνετε με τις αντίστοιχες τιμές που εμφανίζει ένας πληθυσμός αναφοράς για την ίδια ηλικία και φύλο. Η κάθε καμπύλη αντιστοιχεί σε ένα ποσοστό (3%,15%, 50% κοκ), και σας μεταφέρει την πληροφορία σε ποια καμπύλη βρίσκετε το παιδί σας.

Τα εκατοστημόρια (από 3 έως 97) αντιπροσωπεύουν το φυσιολογικό εύρος ανάπτυξης που των παιδιών. Το 50ο εκατοστημόριο δείχνει ουσιαστικά το μέσο όρο, εδώ είναι και τα περισσότερα παιδιά. Υγιή παιδιά έρχονται σε διάφορα μεγέθη, άλλα μεγαλύτερα και άλλα μικρότερα, αφού κάθε μία από αυτές τις καμπύλες είναι φυσιολογική. Δεν είναι σωστή η 50^η , δεν είναι κάποια καλύτερη από κάποια άλλη. Κάθε παιδί έχει διαφορετικό γενετικό υπόβαθρο που θα καθορίσει το σωματότυπό του.

Πολλοί γονείς αισθάνονται ανακούφιση εάν το παιδί τους είναι στο 50^η εκατοστιαία καμπύλη, αλλά μπορεί να ανησυχήσουν αν είναι στη 97^η ή τη 3^η , ότι το παιδί τους βρίσκεται σε κίνδυνο για παχυσαρκία ή υποσιτισμό, αντίστοιχα. Αυτό με τη σειρά του αναγκάζει τους γονείς να περιορίσουν την τροφή στο παιδί τους ή να το πιέσουν να φάει περισσότερο, πράγμα που οδηγεί σε περισσότερα προβλήματα γύρω από το φαγητό, και φυσικά στο αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που θέλουν να πετύχουν τελικά (για να μην αναφέρω και την επίδραση στην ψυχολογία του παιδιού και στην εικόνα σώματος μακροπρόθεσμα).

 

Άρα πως χρησιμοποιούμε τις καμπύλες ανάπτυξης;

Μια τιμή από μόνη της δε μπορεί να μας δώσει πολλές πληροφορίες. Μπορεί να είναι στη μέση, οπουδήποτε μέσα στις καμπύλες ή και εκτός αυτών.

Αυτό που χρειάζεται είναι να δούμε το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού, την τάση που ακολουθεί ή πως εξελίσσεται με το πέρασμα του χρόνου. Δηλαδή, θέλουμε να δούμε ότι ακολουθεί ένα ομαλό ρυθμό ανάπτυξης, χωρίς μεγάλα σκαμπανεβάσματα. Φυσικά το πιο σύνηθες είναι να υπάρχουν μικρά σκαμπανεβάσματα που μπορούν να δικαιολογηθούν (π.χ. γαστρεντερίτιδα, ξεκίνησε να περπατάει) ή και όχι, οπότε βασικό είναι να παρατηρείτε τη γενική εικόνα του παιδιού σας.

Πρακτικά, αρχίζουμε να ανησυχούμε και κάνουμε διερεύνηση όταν το παιδί πέφτει ή ανεβαίνει 2 ή περισσότερες εκατοστιαίες καμπύλες.

Για παράδειγμα, εάν ήταν στην 50^η εκατοστιαία καμπύλη και έπεσε στην 3^η , θα πρέπει να μας θορυβήσει και να να εξετάσουμε τι μπορεί να ευθύνεται. Αντίθετα, εάν έχουμε ένα παιδί που βρίσκεται από τη γέννηση στην 3^η εκατοστιαία καμπύλη ή στην 97^η, θεωρούμε ότι είναι φυσιολογικό (πάντα σε συνδυασμό με την καμπύλη ύψους και με το σωματότυπο των γονιών).

Ωστόσο, οι καμπύλες ανάπτυξης δε μπορούν να μεταφέρουν την πληροφορία εάν το παιδί είναι υγιές ή όχι. Όπως επίσης δεν υπονοούν απαραίτητα ότι ένα παιδί είναι υπέρβαρο ή λιποβαρές. Το μόνο που κάνουν είναι σύγκριση με άλλα παιδιά ίδιας ηλικίας και φύλου. Υπάρχουν άτομα, τόσο ενήλικες όσο και παιδιά, που είναι εκτός τιμών και πάραυτα υγιή.

Φυσικά, όπως ανέφερα και παραπάνω, δεν πρέπει ποτέ να αγνοείτε ξαφνικές αλλαγές στο βάρος ή το ύψος ή σημαντικές αλλαγές που εμφανίζονται ξαφνικά μετά από χρόνια σταθερής προόδου. Αλλαγές που συνδυάζονται με συμπτώματα που υποδηλώνουν ανησυχία για την υγεία ή ακόμα σημαντική αύξηση του βάρους που δεν συνοδεύεται από αύξηση του ύψους, είναι επίσης σημαντικές.

 

Πως προσδιορίζουμε τη βέλτιστη υγεία και ανάπτυξη;

Σε γενικές γραμμές, το γενετικό υπόβαθρο του παιδιού θα καθορίσει ένα ρυθμό ανάπτυξης που είναι ιδανικό για το ίδιο. Τα 3 πρώτα χρόνια (και κυρίως το 1) θα δούμε πολλά μικρά σκαμπανεβάσματα.

Μια πρώτη ένδειξη για την πορεία που πρόκειται να ακολουθήσει το παιδί μας, μας δείχνει το βάρος και το ύψος γέννησης, αν και φυσικά υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επιδρούν σε αυτό πέραν των γενετικών (διαβήτης κύησης, κάπνισμα ή χρήση ουσιών από τη μητέρα, ενδομήτρια ανάπτυξη κλπ)

Επίσης η μέθοδος σίτισης φαίνεται να οδηγεί σε κάποιες διαφοροποιήσεις στην ανάπτυξη

• θηλασμός ή φόρμουλα: τα μωρά που σιτίζονται με φόρμουλα αναπτύσσονται περισσότερο από τα μωρά που θηλάζουν, μετά τους 6 μήνες,
• τάισμα με κουτάλι ή blw: συνήθως τα μωρά που ακολουθούν τη μέθοδο blw φαίνεται να προστατεύονται από την εμφάνιση παχυσαρκίας, ωστόσο εάν εφαρμόζεται διαδραστικός τρόπος σίτισης δεν έχει μεγάλη σημασία η μέθοδος

Τέλος, υπάρχουν περίοδοι στασιμότητας και ραγδαίας ανάπτυξης, μετά την πάροδο των οποίων θα δούμε το παιδί να επιστρέφει και να προσαρμόζεται και πάλι στο δικό του ρυθμό ανάπτυξης

 

Που μπορεί να οφείλεται η μη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού μου;

• Μη διαδραστικός τρόπος σίτισης, από τη γέννηση μέχρι και τη νηπιακή ηλικία (μη ανταπόκριση στα σημάδια πείνας κορεσμού, σίτιση που δε βασίζεται στο διαμοιρασμό της ευθύνης), δεν βοηθάει το παιδί να “ακούει” το σώμα του με αποτέλεσμα να υποσιτίζεται ή να υπερσιτίζεται. Έτσι, λίγες ή υπερβολικές θερμίδες φυσικά και έχουν αντίκτυπο στην ανάπτυξη του παιδιού, όπως και ελλείψεις θρεπτικών συστατικών (π.χ. ψευδάργυρος, σίδηρος, ασβέστιο, βιταμίνη D)
• Συνεχόμενες λοιμώξεις  και χρόνιες ασθένειες, τροφικές αλλεργίες και δυσανεξίες, νόσος του Crohn, κοιλιοκάκη και γενικά παθήσεις που συνοδεύονται είτε από δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών είτε από αυξημένες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά.
• Ενδοκρινικές διαταραχές, για παράδειγμα στις ορμόνες του θυρεοειδή ή διαβήτης.

Συνήθως, ο εντοπισμός του παράγοντα που οδηγεί σε διαταραχές στην ανάπτυξη και η διαχείριση του, αρκεί για να επιτρέψει στο παιδί να αναπτυχθεί φυσιολογικά σύμφωνα με το γενετικό δυναμικό του.

Τι γίνεται με την παχυσαρκία;

Διάγνωση παχυσαρκίας δεν γίνεται κάτω των 2 ετών. Ωστόσο, κάποιες μελέτες αναφέρουν ότι υψηλότερες τιμές του ΔΜΣ και του βάρους/ύψος, για παιδιά κάτω του έτους, σχετίζονται με παχυσαρκία αργότερα. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι καλό θα είναι να εξετάσουμε εάν εφαρμόζουμε τις σωστές πρακτικές σίτισης σε οποιαδήποτε ηλικία, καθώς και το πρότυπο διατροφής που ακολουθεί το παιδί μας γενικά. Φυσικά, δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάμε την θετική επίδραση της φυσικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα σε αυτές τις μικρές ηλικίες. Παρατεταμένη χρήση relax, καθισμάτων, καρέκλας φαγητού εκτός γευμάτων, και για νήπια και μεγαλύτερα παιδιά καθιστική ζωή, οθόνες, μειωμένες ευκαιρίες για υπαίθριες δραστηριότητες (και φυσικά μειωμένη συστηματική άσκηση λόγω covid) μπορεί να οδηγήσει σε βάρος μη αναλογικό για το ύψος του παιδιού.

 

Εάν σας ανησυχεί η διατροφή ή το βάρος του παιδιού σας, μπορείτε να κλείσετε ένα προσωπικό ραντεβού για να σας λυθεί κάθε απορία.